Heel lang geleden…
Het begon in Veghel op 16 juni 1648, toen zes Udenaren en één Veghelaar in Veghel een gemeente ” in Jesu Christi communicerende” vormden.
Meer over deze geschiedenis is vastgelegd in een boekje, getiteld “De banken zijn hard…”, uitgeven ter gelegenheid van de 15-jarige samenwerking tussen de Ned. Hervormde Gemeente Veghel-Uden en de Gereformeerde kerk Uden-Veghel in 1985 en geschreven door M.A. van Peer, streekarchivaris.
Hier en nu beperken we ons tot de recentere tijden, die beginnen zo rond 1950. Er vestigde zich enige industrie in het tot dan agrarische dorp Uden. Ook werd de Vliegbasis Volkel officieel als 1e Tactische Vliegbasis van de Kon. Luchtmacht ingericht. Beide gebeurtenissen leidden er toe dat zich mensen van “boven de rivieren” in Uden en omgeving vestigen. Daaronder waren uiteraard Hervormden en Gereformeerden, die zich lieten inschrijven bij respectievelijk de N.H. Gemeente Veghel of de Geref. Kerk van Oss, welks grenzen zich uitstrekten tot ver van deze plaats.
Zij die zich in Uden vestigden zochten toch dichterbij een plaats om kerkdiensten te houden. Een geschikte plaats daartoe is er echter niet. M. van Peer :” de ene keer kerkt men in een café-zaal van de huidige Flipper-bar, de andere keer zit men op de zolder van de BLO-school. De gereformeerden hielden hun diensten in een bijzaal van Café Verkuijlen. In 1952 “verhuizen” de kerkdiensten naar het K.A.B. gebouwtje aan de Odiliastraat. Tezamen met de Hervormden zou men dit huren van de Kruisheren. Nog voordat het gebouwtje betrokken wordt, laten de hervormden het plan varen: zij gaan zelfstandig diensten houden in een aparte zaal. Het gebouw aan de Odiliastraat laten zij aan de gereformeerden.”
Maar ook in Veghel woonden gereformeerden, die onder den Bosch vallen. In 1950 is het aantal gezinnen gegroeid tot zes! Eén zondag per maand wordt er nu dienst gehouden in de consistoriekamer van de hervormden.
De hervormden ontwikkelen in 1953 bouwplannen voor Uden. Uitgegaan wordt van een kerkgebouw met 100 zitplaatsen waarvan verwacht wordt dat het zeker jarenlang in de behoefte zal voorzien. In 1954 neemt de bouw, op de hoek van de Aldetiendstraat-Valkenburgstraat een aanvang en een jaar later is de kerk gereed. Op 16 juli 1955 wordt deze op plechtige wijze in gebruik genomen.
Ook de gereformeerden gaan nu gebruik maken van dit kerkje. De diensten zijn om 9.00 uur (Ger) en om 10:30 uur (NH). Binnen en buiten de kerkgemeenschappen zijn veel activiteiten gezamenlijk ontwikkeld: er is een Prot. Chr school gesticht, jeugdwerk wordt gezamenlijk verricht, er zijn activiteiten als voorloper van de huidige “Doe Mee Week” met gezamenlijke maaltijden op de vliegbasis.
Het kan dan ook niet anders of er zijn gelovigen die die het idee opperen om als één Protestantse groep naar buiten te treden. In 1960 worden schuchtere pogingen gewaagd, met als resultaat een gezamenlijke dienst bij de opening van de Prot. Chr school op 10 juli. Ds H.J. Hoek (Ger) verzorgt de liturgie, Ds Brandsma (NH) de preek. Dit bevalt zo goed, dat ook met Kerst 1960 en Pasen 1961 gezamenlijk wordt gekerkt.
Om deze samenwerking een beetje structureel te laten verlopen besluiten de kerkenraden voortaan periodiek samen te vergaderen. Op 30 januari 1961 wordt de eerste buitengewone interkerkelijke kerkenraadsvergadering, een uniek feit in Nederland, gehouden.
Het kan dan ook niet uitblijven, dat men zich gaat afvragen waarom er nog afzonderlijk naar de kerk wordt gegaan. Enkele families vragen de kerkenraden al het mogelijke te doen om zo spoedig mogelijk te komen tot een volledige éénwording van de plaatselijke gemeenten. Er wordt een commissie benoemd welke rapport uitbrengt. En per 1 juli 1970 gaat men van start.
Zo is het begonnen in Uden met Samen op Weg en werd aan de Batenburglaan / Schepenhoek de Samen op Weg kerk gebouwd.
De kerk staat aan de Hoofdstraat 53, midden in het winkelcentrum. Het is een z.g. Waterstaatkerk. De kerk is een Lodewijkskerkje en dateert van 1820. Voor die tijd kerkte men in de Grote kerk van Veghel. De Vrede van Munster, getekend in 1648 bepaalde dat de Roomsen hun kerk moesten vrijmaken voor “diegenen die de ware religie zijn toegedaan”
De gemeente bestond toen nog steeds uit zes Udenaren en een Veghelnaar. Dat de meerderheid van de bewoners van Veghel en Uden, die allen rooms waren, deze situatie niet zonder meer accepteerden is duidelijk. Met “paepische stoutigheden” of “insolentien” (plagerijen) wordt hen het leven aardig zuur gemaakt. Vooral tijdens de erediensten. Dit sudderde voort tot in de achttiende eeuw. De gemeente is dan inmiddels gegroeid tot 30 zielen.
Het Rooms-katholieke parochiebestuur, een vertegenwoordiging van bijna 3000 zielen, begint aan te dringen op een ontruiming en teruggave van het kerkgebouw. Uiteindelijk in 1819 besluit de Koning dat het kerkgebouw op 30 september 1820 overdragen moet worden aan de roomse parochie, de hervormden zullen dat dan moeten zorgen dat zij een eigen kerk gereed hebben. In 1820 wordt dan ook begonnen met de bouw van de kerk.
Het is één van overgebleven Veghelse monumenten. Hij is gebouwd in een (uitgerekte) achthoek, een ‘doopvont op zijn kop’. Erachter staat het gemeenschapshuis ‘De Schakel’. Het is een modern als driehoek vormgegeven gebouw in de stijl van de Bossche School (Hans van der Laan).
Door teruglopende ledenaantallen en financiële reserves ontstond in 2020 de situatie waarbij verkoop van grond en kerkgebouw aan de orde was. Om een nieuwe predikant voor de gemeente Uden-Veghel te kunnen beroepen heeft de kerkenraad in februari 2021 besloten om het kerkgebouw met aanbouw ‘De Schakel’ in het kader van de herontwikkeling van het Veghelse centrum over te dragen aan een vastgoedinvesteerder.
Met een speciale, ontroerende kerkdienst hebben we op 19 december 2021 met als voorgangers ds. Henk Veltkamp en ds. Marcel Zijlstra op plechtige wijze afscheid genomen van het bedehuis in Veghel.
Op 3 januari 2022 is het gebouw overgedragen aan de nieuwe eigenaar. Voor de rond de kerk gelegen graven is een grafmonument aangelegd op de algemene begraafplaats Zuidergaard.
De liturgische voorwerpen uit het kerkje, zoals de liturgietafel, de kanselbijbel, de collectezakken op stok en de liedborden hebben een plaats gevonden in het Kerkelijk Centrum in Uden. Ook de kunstvoorwerpen uit Veghel bevinden zich daar, d.w.z. de keramieken tableaus van mevrouw G. van Dijk en het bronzen beeld ‘De lamme die de blinde leidt’ van beeldend kunstenaar Trudie Broos uit St-Oedenrode.
De gemeente Uden-Veghel komt vanaf dat moment samen in één kerkgebouw, aan de Schepenhoek te Uden.
